Środki proponowane na drodze wychowania

Środki proponowane na drodze wychowania do dojrzałości chrześcijańskiej

W duchu zaleceń Soboru Watykańskiego II człowiek powinien być wychowywany w kierunku osiągnięcia celu ostatecznego. Wychowanie oratoryjne nastawione na integralny rozwój osoby ludzkiej w sposób szczególny zwraca uwagę na formację religijną. Będąc otwarte na różnoraką młodzież, ze szczególnym uwzględnieniem tej najbardziej oddalonej, wypracowuje własny program ewangelizacyjny, który ma na celu odnowienie i pogłębienie w niej pytań dotyczących istoty życia oraz oferuje drogę prowadzącą do wyzwolenia odpowiedzi wiary.

Ponadto jako środowisko na wskroś religijne ukazuje młodym chrześcijański sposób obecności we współczesnym świecie64. Chodzi o to, by ukształtować człowieka współczesnej kultury, który, będąc pełnym i odpowiedzialnym członkiem społeczeństwa ziemskiego, będzie kierował się w swoim życiu światłem wiary.

Celem nadrzędnym wszelkich podejmowanych przez św. Jana Bosko działań na rzecz wychowania młodzieży było pragnienie zdobycia jak najwięcej dusz dla Boga. Świadczą o tym jego słowa: „Moją troskę i miłość do was przepełnia pragnienie ratowania waszych dusz, które zostały odkupione najdroższą Krwią Jezusa Chrystusa”65. Całe jego życie przepojone było troską o ukazanie młodym prostej drogi świętości. Czynił to do ostatniej chwili swego życia, umierając polecał Salezjanom, by przekazali jego chłopcom, „że czeka na nich wszystkich w niebie”66.

Cały wypracowany przez św. Jana Bosko system wychowawczy zmierza ku temu, by stworzyć młodemu człowiekowi odpowiednie warunki do podjęcia pracy nad sobą, ofiarując mu do tego konieczne do wzrostu w dojrzałości chrześcijańskiej środki. Świat współczesny istnienie i obecność Boga odsuwa na dalszy plan, starając się wykreślić Go z ludzkiej codzienności i żyjąc tak, jakby Go nie było. Wychowanie oratoryjne zmierza do zwrócenia człowieka ku Bogu, stąd pierwszym zadaniem jest uświadomienie Jego obecności.

Św. Jan Bosko, żyjąc w ciągłej obecności Bożej i pragnąc wychować do tego swoich chłopców, w każdym pomieszczeniu umieszczał napis: „Bóg cię widzi i kocha”. Ma on znaczenie szczególne, ponieważ z jednej strony podkreśla, że Bóg jest tu i teraz, a z drugiej ukazuje Jego pełne miłości zainteresowanie człowiekiem.

Bóg Ks. Bosko jest Ojcem nieskończenie dobrym, który kocha wszystkie swoje dzieci i opiekuje się nimi, lecz jest także Bogiem sprawiedliwym i pełnym Miłosierdzia67. Życie w Jego obecności pozwala na podążanie drogą ku doskonałości chrześcijańskiej.

Jednym ze stosowanych w Oratorium środków prowadzących do dojrzałości chrześcijańskiej jest SŁOWO BOŻE, które jest „pokarmem duszy” i przewodnikiem na drodze do nieba, dlatego wśród wszystkich narzędzi uświęcenia zajmuje pierwsze miejsce68. Cała bowiem rzeczywistość powinna być interpretowana i odczytywana w oparciu o Słowo Boże, przez które Bóg ukazuje nam wybory, czyny, słowa, a przede wszystkim nadaje sens naszemu życiu[ii]69. Poznając Słowo Boże i coraz głębiej wnikając w Jego znaczenie, młody człowiek odczytuje zamiary Boga względem swojej osoby i stara się, by jego czyny były zgodne z Bożą wolą.

W Oratorium Słowo Boże jest przekazywane podczas liturgii, spotkań ewangelizacyjnych i formacyjnych, które stają się pogłębieniem katechezy szkolnej. Ten sposób pozwala na głębsze odczytanie Objawienia i zmierza do rozpoznania w Jego świetle własnego życia oraz pozwala na pogłębienie życia chrześcijańskiego70. Orędzie ewangeliczne zasiewane w codziennej rzeczywistości powinno prowadzić młodzież do angażowania się w życie. A ponieważ czas młodzieńczego wzrostu jest szczególnie ważny z punktu widzenia wychowania, to podczas trwania procesu wychowawczego młodych „powinno (...) podtrzymywać zbawcze orędzie Ewangelii, a wiara winna być czynnikiem integrującym i oświecającym osobowość”71.

Słowo Boże w Oratorium trafia do wychowanka różnymi drogami: bądź w przekazie bezpośrednim, bądź poprzez tłumaczenia, w życiorysach świętych, którzy, odkryli je i zrealizowali w swoim życiu, bądź przez tzw. „słówka wieczorne”. Są one specyficzne dla systemu prewencyjnego. Celem „słówka” jest „wyłożenie i udowodnienie jakiejś prawdy chrześcijańskiej”. W procesie wychowania jest ono potężnym środkiem umoralnienia młodzieży.

Ks. Bosko podkreśla, że powinno ono być pełne miłości i serdeczności, a tylko wtedy będzie mogło przynieść zamierzony skutek72.

Słowo Boże, będąc podstawą wychowania religijnego, nie jest traktowane jako jedyny środek wzrostu w wierze, ale prowadzi do osobowego spotkania z Bogiem. Następnym z proponowanych środków jest SAKRAMENT POKUTY I POJEDNANIA, który ks. Bosko nazywa jednym z filarów wychowania73.

Cały proces wychowawczy zmierza bowiem do tego, by człowieka zniewolonego przez świat i rzeczy uczynić wolnym. Trudno tego dokonać w sposób naturalny. Dlatego ks. Bosko proponuje swoim wychowankom częstą spowiedź, która uwalnia od bólów i lęków, pomaga w odzyskaniu równowagi psychicznej oraz zwraca optymizm i pogodne ustosunkowanie do świata74. Sakrament Pokuty pomaga młodemu człowiekowi w zerwaniu z przeszłością i rozpoczęciu nowego życia. By jednak było możliwe nawrócenie, należy dążyć do wyzwolenia świadomości grzechu, która w dzisiejszym świecie zanika i jest często zastępowana przez subiektywny sąd sumienia decydujący o tym, co złe, a co dobre. Młodzież nie może być przymuszana do podjęcia tej drogi, ona sama w wyniku oddziaływania wychowawcy musi wyrazić zgodę na nawrócenie i przyjęcie przebaczenia i pojednania, które płyną przez Chrystusa od Boga75. Sakrament Pojednania, pełniąc rolę jednego ze środków wychowawczych, pomaga wychowankowi w podjęciu drogi świętości. Wychowawca natomiast jest tym, który wskazuje mu wyższe ideały i towarzyszy na trudnej drodze dojrzewania życiowych decyzji.

Niezastąpionym i polecanym środkiem na drodze wzrostu życia chrześcijańskiego jest SAKRAMENT EUCHARYSTII, która jest „kolumną podtrzymującą świat duchowy i materialny”76.

Eucharystia jest najlepszym pokarmem dla młodzieży przeżywającej wstrząsy wewnętrzne. Częste spotkania z Jezusem obecnym w Komunii św. sprawiają, że młody człowiek zaczyna patrzeć na świat nie tylko w kontekście doczesności, ale i wieczności.

We współczesnej mentalności spotykamy się z oporem wobec częstego przystępowania do Sakramentów św. Wychowanie oratoryjne przeciwstawia się jakiemukolwiek przymusowi w tym względzie, ale zaleca delikatne i roztropne ukazywanie ich znaczenia w życiu chrześcijańskim jako nieodzownego środka zbawienia, pomocy w wytrwaniu w dobrym i przezwyciężaniu pokus77.

Dla św. Jana Bosko w kulcie eucharystycznym dokonuje się spotkanie z Chrystusem żywym, obecnym tu i teraz. Dlatego zaleca młodzieży częste nawiedzenia Najświętszego Sakramentu, podczas których mogą wypraszać umocnienie dla swego ducha. By dokonywał się wzrost duchowy i postęp na drodze dojrzałości w wierze, konieczne jest życie w stanie łaski uświęcającej.

Podkreślając znaczenie i konieczność Eucharystii, należy dodać, że „jest ona filarem wychowawczego gmachu systemu salezjańskiego, przez nią bowiem młody człowiek uczy się reorganizować swoje życie w świetle tajemnicy Chrystusa, który oddaje się z miłości. Uczy także podporządkowywać swoje życie wymogom wspólnoty, przezwyciężając egoizm, i prowadzi do otwarcia się na potrzeby innych i angażowania się w działalność apostolską”78.

W wychowywaniu młodych wielką wagę należy przywiązywać także do MODLITWY, która jest osobistym spotkaniem i przebywaniem człowieka z Bogiem. Modlitwa w Oratorium nie jest nużącym i rygorystycznie traktowanym obowiązkiem. Wszystkie modlitwy mają na uwadze potrzeby psychofizyczne młodzieży. Stąd proponowane są krótkie, ale intensywne praktyki modlitewne.

Młodzież zachęcana jest do osobistych, prywatnych spotkań z Bogiem i przypominania sobie o Jego obecności w ciągu dnia przez akty pobożne. Wszelkie nabożeństwa organizowane są tak, by włączyć młodych w „tworzenie” modlitwy w sposób czynny poprzez jej przygotowanie79.

Trzeba zaznaczyć, że modlitwa ta przybiera różne formy, stając się w ten sposób „modlitwą młodzieżową”. Angażuje ona wewnętrznie i sprzyja wyzwoleniu osobistej odpowiedzi wiary.

Młody człowiek, który z różnych przyczyn nie doświadczył potęgi modlitwy w środowisku rodzinnym, bardzo często traktuje ją jako nudną powinność. Spotykając się z modlitwą żywą, prostą, która pomaga mu w doświadczeniu obecności Bożej, przyjmuje ją za swoją i pomaga się jej prowadzić. Co więcej, modlitwa łączy się ściśle z jego działaniem i przenika je tak, że staje się ono modlitwą80.

Modlitwa ta staje się przyjacielskim spotkaniem, w którym człowiek mówi do Boga i powierza Mu swoje troski, a ogarnięty Jego miłością odkrywa na nowo sens swojego życia. Jest więc ona potężnym środkiem wychowawczym, ponieważ pomaga młodemu człowiekowi na odkrycie prawdy, że Bóg jest obecny na wszystkich jego drogach i wspomaga go we wszystkich podejmowanych wysiłkach dla budowania Jego Królestwa na ziemi.

Nieodzownym wśród przedstawionych powyżej środków wychowania do dojrzałości chrześcijańskiej jest NABOŻEŃSTWO DO NAJŚWIĘTSZEJ MARYI PANNY. Ona jako Matka i Mistrzyni obecna jest od początku w działalności apostolskiej ks. Bosko.

Do Niej jako Wspomożycielki Wiernych zwraca się w chwilach trudnych i Jej zawierza wszelkie podejmowane prace. Wreszcie ku Jej czci wznosi żywy pomnik wdzięczności, którym jest żeńskie zgromadzenie zakonne prowadzące apostolstwo wśród dziewcząt – Córki Maryi Wspomożycielki.

Ks. Bosko wie, że młodym ludziom potrzebne są wzorce do naśladowania, a ponieważ tak trudno je znaleźć wśród ludzi, ukazuje im Maryję jako ideał bez zastrzeżeń i jako taka jest Ona przez nich przyjmowana. W dzisiejszym świecie, gdy rodzina przeżywa poważny kryzys, w psychice młodego człowieka powstają duże braki uczuciowe. Maryja ukazywana jest jako Matka otaczająca czułą opieką swoje dzieci, w Niej młody człowiek znajduje opiekę i pomoc w trudnościach81. Okres młodzieńczy jest czasem, gdy trzeba stanąć do walki z namiętnościami i pokusami. Do tego potrzebny jest nie tylko własny wysiłek, ale także pomoc nadprzyrodzona, którą można znaleźć u Maryi. Ona sama pokonała szatana, dopomoże też każdemu, kto się do Niej zwróci o pomoc. Także cnoty Najświętszej Maryi Panny: czystość, posłuszeństwo i miłość są programem realizowanym w wychowaniu religijnym82.

Maryja Wspomożycielka jest tą, która w chwilach trudnych w poszukujące sensu życia serce młodego człowieka wlewa otuchę i nadzieję, wskazując mu drogę wierności Bogu. Jest także najpiękniejszym wzorem „nowego człowieka” ukazującym młodzieży, jak powinno wyglądać pełne zaangażowanie chrześcijańskie w Kościele i w świecie83.„Nabożeństwa Maryjne trafiają na podatny grunt w psychice młodzieży, nawet zobojętniałej religijnie, i przyczyniają się do wzmożenia życia religijnego”84.

Przedstawione powyżej środki wychowania do dojrzałości chrześcijańskiej są tylko częścią proponowanej przez św. Jana Bosko drogi świętości. Należy jeszcze do nich dodać ascezę życia codziennego i otwarcie się na potrzeby bliźnich.

W dzisiejszym świecie, gdy posuwający się proces laicyzacji pragnie wszystko oderwać od Boga i zniszczyć religijne oblicze rodziny, bardzo ważne jest, by proponować młodzieży prostą drogę świętości, którą osiągnąć może każdy. Oratorium może poszczycić się, że sposób wychowania proponowany przez nie przynosi owoce, a są nimi Dominik Savio i Laura Vicuna uznani oficjalnie i ogłoszeni przez Kościół, jako wzory młodzieżowej świętości, czy też beatyfikowani przez Ojca św. Jana Pawła II 13. VI. 1999 roku wychowankowie Salezjańskiego Oratorium z Poznania.

Wobec istniejących zagrożeń współczesnej rodziny stworzony przez św. Jana Bosko system wychowawczy, realizowany w środowisku oratoryjnym, jawi nam się jako konkretna i skuteczna propozycja pomocy wychowania integralnego, a więc zarówno wychowania do pełnego rozwoju osobowo-intelektualnego, jak i wychowania religijnego. Oddziałując na młodego człowieka, Oratorium – zgodnie z pragnieniem założyciela – wychowuje go do tego, by był wartościowym członkiem społeczeństwa ziemskiego, a jednocześnie kształtuje w nim obraz nowego chrześcijanina, zaangażowanego w zbawienie swoje i świata.

Reasumując można stwierdzić, że Oratorium jest skuteczną i wciąż aktualną propozycją pomocy współczesnej rodzinie w chrześcijańskim wychowaniu młodzieży.



64 Por. Salezjańskie Duszpasterstwo Młodzieżowe, dz. cyt., s. 60.

65 św. Jan Bosko, List z Rzymu 1884 r., dz. cyt., s. 458.

66 Por. MB, t. XVI, s. 485.

67 Por. F. Desramaut, Ks. Bosko i życie duchowe, dz. cyt., s. 69 – 72, L. Cian, System zapobiegawczy, dz. cyt., s. 151 – 152.

68 Por. F. Desramaut, Ks. Bosko i życie duchowe, dz. cyt., s. 94 – 95.

69 Por. Salezjańska Duchowość Młodzieżowa, Salezjańskie Centrum W. D. M., Kraków 1997, s. 37 – 38.

70 Por. s. H. Wrońska, Katecheza w świetle dokumentów Zgromadzenia Córek Maryi Wspomożycielki po Soborze Watykańskim II, Inspektorat Towarzystwa Salezjańskiego, Kraków 1988, s. 88 – 89.

71 Por. Jan Paweł II, List do Przełożonego Generalnego, dz. cyt., s.21.

72 Por. ks. M. Majewski, Psychologiczno-pedagogiczne podstawy systemu prewencyjnego św. Jana Bosko, Salezjański Instytut Filozoficzny, Oświęcim 1965, maszynopis, s. 204 – 205, J. Bosko, System prewencyjny..., dz. cyt., s. 439.

73 Por. Jan Bosko, System prewencyjny w wychowaniu młodzieży, dz. cyt., s. 438.

74 Por. ks. M. Majewski, Psychologiczno-pedagogiczne..., dz. cyt., s. 215 – 216.

75 Por. J. Aubry, Z Księdzem Bosko ku przyszłości, dz. cyt., s. 309.

76 Por. F. Desramaut, Ks. Bosko i życie duchowe, dz. cyt., s. 104, J. Bosko, System prewencyjny..., dz. cyt., s.438.

77 Por. ks. M. Majewski, Psychologiczno- pedagogiczne podstawy wychowania, dz. cyt., s. 222.

78 Salezjańska Duchowość Młodzieżowa, dz. cyt., s. 46.

79 Por. ks. M. Majewski, Psychologiczno- pedagogiczne podstawy wychowania, dz. cyt., s. 220 – 221.

80 Por. J. Aubry, Z Księdzem Bosko ku przyszłości..., dz. cyt., s. 262.

81 Por. ks. M. Majewski, Psychologiczno-pedagogiczne podstawy wychowania, dz. cyt., s. 223 – 224, J. Bosko, List z Rzymu, dz. cyt., s. 457 – 458.

82 Por. ks. M. Majewski, Psychologiczno-pedagogiczne podstawy wychowania, dz. cyt., s. 226.

83 Por. Salezjańska Duchowość Młodzieżowa, dz. cyt., s. 47 – 48.

84 ks. M. Majewski, Psychologiczno- pedagogiczne podstawy wychowania, dz. cyt., s. 227.

opr. sTSz